آزمونی سرنوشت‌ساز برای ناتو و ترامپ

داوود حشمتی، تحلیلگر نفت خبر: به زودی و در پایان ژوئن 2025، شهر لاهه هلند میزبان یکی از حساس‌ترین نشست‌های سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در سال‌های اخیر خواهد بود. این اجلاس نه تنها نخستین آزمون واقعی مارک روته در مقام دبیرکل جدید ناتو است، بلکه به شکلی بی‌سابقه به‌عنوان عرصه‌ای مهم برای سنجش رابطه‌ای پرتنش اما حیاتی میان این سازمان و رئیس‌جمهور سابق آمریکا، دونالد ترامپ، نیز تلقی می‌شود.

اهمیت استراتژیک اجلاس لاهه برای ناتو چیست؟

اجلاس پیش‌رو، در میانه تهدیدهای فزاینده ژئوپلیتیکی و ابهام‌های بودجه‌ای، اهمیت ویژه‌ای برای ناتو دارد. از یک‌سو، هدف‌گذاری جدید برای افزایش بودجه دفاعی تا سطح ۵ درصد تولید ناخالص داخلی، نشانه‌ای از تلاش ناتو برای بازتعریف ظرفیت بازدارندگی خود در برابر تهدیدهای روسیه، چین و سایر رقباست. از سوی دیگر، این اجلاس در شرایطی برگزار می‌شود که اتحاد فراآتلانتیک بیش از هر زمان دیگری نیازمند انسجام و هم‌راستایی سیاسی است؛ انسجامی که حضور ترامپ، آن را هم تهدید می‌کند و هم به‌نوعی تضمین.

رویکرد ترامپ؛ بازگشت تهدید یا بازسازی اعتماد؟

دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸، در جریان اجلاس بروکسل، ناتو را در لبه پرتگاه قرار داد. او در آن سال با تهدید به خروج آمریکا، مشاجره لفظی با دبیرکل وقت، و اصرار بر افزایش بودجه نظامی تمام توجهات را به خود جلب کرد. امروز، اگرچه لحن رسمی واشنگتن تغییر کرده و مقامات ارشد کابینه آمریکا همچنان بر پایبندی به ناتو تأکید دارند، اما پیام محوری ترامپ تغییری نکرده است: «ناتو باید هزینه بیشتری کند».

اجلاس لاهه فرصتی است تا روشن شود آیا ترامپ همچنان در مسیر گذشته حرکت خواهد کرد یا آن‌که مارک روته – که پیش‌تر به نزدیک با ترامپ در اروپا مشهور شده بود خواهد توانست او را به حفظ همکاری و تقویت مشارکت فرا بخواند. موفقیت یا شکست در این زمینه نه‌فقط بر سرنوشت روته، بلکه بر آینده راهبردی ناتو سایه خواهد افکند.

۳. دو سناریو برای رفتار ترامپ

در این مقطع، دو مسیر پیش‌رو قابل تصور است:

• تکرار الگوی گذشته: ترامپ ممکن است مجدداً با لحن تهاجمی، متحدان اروپایی را برای افزایش هزینه‌های دفاعی تحت فشار قرار دهد. این رویکرد، نه‌تنها خطر تشدید تنش‌ها را به همراه دارد، بلکه می‌تواند انسجام سیاسی ناتو را نیز تضعیف کند.

• همکاری مدیریت‌شده: روته ممکن است بتواند از تجربه گذشته خود بهره گیرد و ترامپ را به پذیرش یک چارچوب همکاری پایدارتر و تدریجی‌تر ترغیب کند، به‌ویژه اگر اهداف جدید ناتو در حوزه تسلیحات، دفاع سایبری و تحرک صنعتی به صورت قابل‌اندازه‌گیری و شفاف عرضه شوند.

۴. نمادی از آینده ناتو و ترامپ

این نشست به‌نوعی آزمون نمادین آینده رابطه ترامپ و ناتو نیز خواهد بود. اگر این اجلاس بدون بحران برگزار شود، ممکن است بتوان گفت که رویکرد ترامپ در قبال ناتو وارد فاز عملگرایانه میشود.  

۵. اوکراین: غایب پررنگ یا مهمان خاموش؟

برخلاف دو اجلاس اخیر، عضویت اوکراین در ناتو این بار به‌طور رسمی در دستور کار نیست. حذف احتمالی نام اوکراین از بیانیه پایانی، در کنار عدم برنامه‌ریزی برای نشست شورای ناتو-اوکراین، نشانه‌ای از چرخش تمرکز ناتو از سیاست‌های توسعه‌ای به مسائل داخلی و بازتعریف ساختار دفاعی ائتلاف است. با توجه به اینکه ظاهراً ترامپ به زودی عضویت اوکراین در ناتو را منتفی می‌داند، یک مقام اروپایی به رادیو اروپای آزاد گفته است که «شاید بهتر باشد فعلاً اصلاً نامی از اوکراین در این اعلامیه برده نشود.» با این حال، احتمال حضور زلنسکی همچنان مطرح است؛ حضوری که هم نمادین خواهد بود و هم معنادار، به‌ویژه در مواجهه با دیدگاه‌های ضددخالت ترامپ.

  اجلاسی برای ارزیابی توان ناتو در عصر ترامپ

اجلاس اخیر ناتو، فراتر از یک نشست معمول دیپلماتیک، صحنه‌ای است برای بازتعریف رابطه آمریکا و اروپا، آزمونی برای رهبری جدید ناتو، و سنگ محک واقعی برای سنجش آمادگی ائتلاف در برابر آینده‌ای پرابهام. اینکه ترامپ در این میدان به‌سوی همکاری می‌رود یا تقابل، نه‌فقط بر سرنوشت روته، بلکه بر موقعیت ژئوپلیتیکی غرب در سال‌های پیش رو نیز تأثیرگذار خواهد بود.