ایران در رتبه ۹۱

پارسا ملکی، نفت خبر: در حالی که دولت‌ها با چالش‌های جهانی مانند نابرابری‌های دیجیتال، ریسک‌های اقلیمی و تحولات سریع فناوری دست و پنجه نرم می‌کنند، فریم‌ورک به‌روزرسانی‌شده شاخص آمادگی دولتی برای هوش مصنوعی ۲۰۲۵ (Government AI Readiness Index ۲۰۲۵) از سوی مؤسسه آکسفورد اینسایتس، تصویری جامع از آمادگی کشورها برای ادغام AI در خدمات عمومی ترسیم می‌کند به بیان دیگر این شاخص مهم‌ترین معیار جهانی برای سنجش این است که دولت‌های کشورها تا چه حد برای استفاده مؤثر و مسئولانه از هوش مصنوعی در خدمات عمومی و اداره کشور آماده هستند. این فریم‌ورک، که در ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۵ منتشر شد، بر شش ستون کلیدی استوار است که اعم از بخش فناوری، داده و زیرساخت، مقاصد پایدار و همکاری جهانی تمرکز دارد و بر اساس ۴۵ شاخص، آمادگی هر یک را ارزیابی می‌کند. با این حال گزارش کامل رتبه‌بندی ۲۰۲۵ در اوایل سال جدید میلادی منتشر خواهد شد.

 ۱۸۸ کشور بر اساس ۴۰ شاخص در سه ستون اصلی ساختار دولتی، فناوری و زیرساخت و داده بررسی کرده است. ایالات متحده با امتیاز کلی ۸۷.۰۳ در رتبه اول و سنگاپور با ۸۴.۲۵ در رتبه دوم قرار گرفته‌اند و امارات متحده عربی با رتبه ۱۸ و امتیاز ۷۵.۶۶، پیشتاز خاورمیانه است. ایران نیز با رتبه ۹۱ و امتیاز ۴۳.۸۸، سه پله بهبود نسبت به رتبه ۹۴ در ۲۰۲۳ را ثبت کرده و از کشورهایی مانند پاکستان (رتبه ۱۱۰، امتیاز ۴۰.۴۷) و عراق (رتبه ۱۰۷، امتیاز ۴۰.۹۱) پیشی گرفته است. 

شاخص AI بر سؤال کلیدی «چقدر دولت‌ها برای اجرای AI در خدمات عمومی آماده‌اند؟» تمرکز دارد و فریم‌ورک ۲۰۲۵ آن را با ستون‌های جدید مانند اخلاق و پایداری مدیریت غنی‌تر می‌کند. ایالات متحده با برتری در ستون فناوری (امتیاز ۸۰.۹۴)، از بازار عظیم AI به ارزش بیش از ۱ تریلیون دلار بهره می‌برد. ابتکاراتی مانند «AI for American Innovation» و استفاده از AI در آژانس‌هایی نظیر FDA برای تسریع تأیید داروها با کاهش ۳۰ درصدی زمان پردازش، نمونه‌هایی از ادغام موفق هستند.

سنگاپور الگوی «حاکمیت متعادل AI»، با ابتکار «Smart Nation» پیش می‌رود. ابزارهایی مانند SENSE LLM – چت‌باتی برای استخراج داده از پایگاه‌های دولتی – زمان بررسی سیاست‌ها را تا سه ماه کاهش داده و در حال گسترش به آژانس‌های جدید است. با پوشش ۹۹.۹ درصدی اینترنت پرسرعت و چارچوب «Model AI Governance Framework ۲۰۲۴» برای جلوگیری از شکافت الگوریتمی، سنگاپور رشد ۳.۵ درصدی در بخش دیجیتال را رقم زده است. امارات نیز با استراتژی ملی AI ۲۰۳۱ و سرمایه‌گذاری ۵.۴ میلیارد دلار، پروژه «Smart Dubai» را پیش برده که کارایی اداری را بهبود بخشیده و رتبه منطقه‌ای را تقویت کرده است.

ایران، با امتیاز ۳۸.۸۲ در ستون فناوری با فارغ‌التحصیل های بسیار در این زمینه می‌تواند پتانسیل بالایی داشته باشد، اما در ستون دولت تنها ۲۶.۵۴ امتیاز دارد و دلیل آن عمدتاً به دلیل نبود سند ملی جامع AI است. با این حال، بهبود در ستون داده و زیرساخت (۶۶.۲۹) و رتبه ۳۵ در تحقیق و توسعه AI (بر اساس UNCTAD ۲۰۲۴)، پیشرفتی جزیی داشته است.

 یونسکو با Readiness Assessment Methodology (RAM) در ۵۸ کشور، بر AI اخلاقی تأکید کرده و هشدار می‌دهد که بدون سرمایه‌گذاری، نابرابری‌ها تشدید می‌شود. فریم‌ورک ۲۰۲۵، با ستون‌های جدید، بر داده‌های باز و پایداری تمرکز دارد و پیش‌بینی می‌کند که تمرکز بر اخلاق، کلید جهش کشورها خواهد بود.

در نهایت، شاخص ۲۰۲۴ و فریم‌ورک ۲۰۲۵ بر این نکته تأکید دارند که AI ابزاری برای خدمت‌رسانی بهتر به شهروندان است. ایالات متحده و سنگاپور با استراتژی‌های جامع، پیشرفت را نشان می‌دهند، در حالی که ایران با استعدادهای بومی و ابتکارات اخیر (مانند سازمان ملی AI)، فرصتی برای جهش دارد به شرطی که سیاست‌گذاران بر حاکمیت، زیرساخت و اخلاق سرمایه‌گذاری کنند.