روسیه صادرات نفت به دمشق را افزایش داده است

محمدحسین لطف‌الهی، گزارشگر نفت خبر: داده‌های حمل‌ونقل دریایی و اطلاعات منابع صنعتی و مؤسسه LSEG نشان می‌دهد که روسیه در ماه‌های اخیر صادرات نفت خام از مناطق قطبی خود را به سوریه به‌طور قابل‌توجهی افزایش داده است. این اقدام در راستای تأمین نیاز فزاینده پالایشگاه‌های سوریه به مواد اولیه و در شرایطی صورت می‌گیرد که این کشور، پس از تحولات سیاسی اخیر، به‌ویژه سرنگونی بشار اسد، رئیس‌جمهور پیشین که مورد حمایت مسکو بود با چالش‌های جدیدی در عرصه تأمین انرژی مواجه شده است.
سوریه مدت‌ها است که به عنوان یکی از پایگاه‌های استراتژیک روسیه در خاورمیانه و آفریقا مطرح بوده است. این کشور نه تنها به مثابه دروازه‌ای برای تجارت انرژی مسکو عمل کرده، بلکه پایگاه‌های نظامی کلیدی روسیه، از جمله پایگاه دریایی طرطوس و پایگاه هوایی حمیمیم در نزدیکی بندر لاذقیه، نقش بسزایی در پیشبرد اهداف ژئوپلیتیکی کرملین ایفا نموده‌اند. این پایگاه‌ها به روسیه امکان داده‌اند تا حضور نظامی خود را در مدیترانه شرقی و خاورمیانه تحکیم بخشد.
با این وجود، سقوط دولت بشار اسد در سال گذشته، که از متحدان دیرینه مسکو به شمار می‌رفت، موقعیت استراتژیک روسیه در سوریه را با چالش مواجه ساخته است. کرملین در ژانویه اعلام کرد که مذاکراتی با دولت جدید سوریه به منظور حفظ این پایگاه‌های نظامی را آغاز کرده است. به اعتقاد تحلیلگران، افزایش صادرات نفت به سوریه می‌تواند بخشی از استراتژی مسکو برای تقویت روابط اقتصادی با دولت جدید و صیانت از نفوذ خود در این کشور باشد، حتی در شرایطی که تغییرات سیاسی داخلی و فشارهای بین‌المللی، از جمله تحریم‌های ایالات متحده، پیچیدگی‌های جدیدی را به ایجاد کرده‌اند.
بر اساس داده‌های LSEG و اظهارات منابع مختلف، نفتکش میتزل، که تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار دارد، حدود ۱۴۰ هزار تن نفت خام از بندر مورمانسک، واقع در منطقه قطب شمال را بارگیری کرده و به سمت بندر بانیاس در سوریه در حال حرکت است. این بندر پیش‌تر نیز چندین محموله نفتی از روسیه وارد کرده بود. افزون بر این، نفتکش‌های دو نفتکش در ماه مارس و یک نفتکش دیگر در ماه آوریل سال جاری، محموله‌های نفتی را از روسیه به سوریه منتقل کرده‌اند.
داده‌ها حاکی از آن است که حجم کلی نفت صادراتی روسیه به سوریه در سال جاری افزایش قابل توجهی داشته است. این افزایش چشمگیر در مقایسه با سال‌های گذشته، بیانگر تلاش روسیه برای پر کردن خلأ ناشی از توقف عرضه نفت ایران به سوریه است. علاوه بر نفت خام، داده‌های LSEG تأیید می‌کند که روسیه در سال جاری میلادی، سوخت دیزل نیز به سوریه صادر کرده است؛ امری که می‌تواند به تأمین نیازهای انرژی این کشور در بخش‌های صنعتی و حمل‌ونقل یاری رساند.
این افزایش در صادرات نفت قطبی روسیه به سوریه در حالی صورت گرفته است که تحریم‌های ایالات متحده در ژانویه گذشته علیه شرکت گازپروم نفت، تولیدکننده گریدهای نفتی ARCO و نووی پورت و همچنین نفتکش‌های حامل این نوع نفت، تشدید شده است. این تحریم‌ها توانایی روسیه را برای یافتن خریداران پیشین نفت خود در بازارهای جهانی محدود ساخته و مسکو را ناگزیر به جستجوی بازارهای جایگزین، از جمله سوریه کرده است.
تحریم‌ها همچنین زنجیره تأمین نفت روسیه را تخت تاثیر قرار داده و هزینه‌های لجستیکی را افزایش داده‌اند. با این حال، روسیه با بهره‌گیری از نفتکش‌جدید و مسیرهای جایگزین، توانسته است جریان صادرات نفت به سوریه را حفظ کند. این امر نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری مسکو در برابر فشارهای بین‌المللی و تعهد آن به حفظ مناسبات اقتصادی با متحدان منطقه‌ای خود است.
پالایشگاه‌های سوریه، به‌ویژه پالایشگاه بانیاس، طی سال‌های اخیر وابستگی شدیدی به نفت خام ایران داشته‌اند. این وابستگی در دوره حاکمیت بشار اسد به اوج خود رسید، اما توقف ارسال محموله‌های نفتی ایران در اواخر سال گذشته، به دلیل فشارهای سیاسی و اقتصادی، به تعطیلی موقت پالایشگاه بانیاس در ماه دسامبر منجر شد. این تعطیلی، پیامدهای نامطلوبی بر تولید سوخت و تأمین انرژی در سوریه بر جای گذاشت.
وزارت نفت سوریه در ماه آوریل، ازسرگیری فعالیت پالایشگاه بانیاس را پس از دریافت محموله‌های جدید نفت اعلام کرد. با این حال، این وزارتخانه خاطرنشان ساخت که عملیات تعمیر و نگهداری فنی در این تأسیسات در حال انجام است و جزئیاتی درباره ظرفیت عملیاتی فعلی پالایشگاه ارائه نکرد. منابع آگاه بر این باورند که پالایشگاه بانیاس کماکان با چالش‌های فنی و کمبود مواد اولیه روبروست و افزایش واردات نفت از روسیه می‌تواند نقش مهمی در تثبیت فعالیت‌های این پالایشگاه ایفا کند.
افزایش صادرات نفت روسیه به سوریه صرفاً یک مبادله اقتصادی تلقی نمی‌شود، بلکه بخشی از استراتژی کلان‌تر مسکو برای حفظ نفوذ خود در خاورمیانه است.
در شرایطی که دولت جدید سوریه در پی بازسازی اقتصاد و زیرساخت‌های انرژی خود است، روسیه با عرضه نفت و سوخت به این کشور، می‌کوشد جایگاه خود را به عنوان یک شریک کلیدی تحکیم بخشد. این موضوع به‌ویژه در وضعیتی اهمیت می‌یابد که رقبای منطقه‌ای و بین‌المللی، نظیر ایالات متحده و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نیز در صدد گسترش نفوذ خود در سوریه پسااسد هستند.
سوریه در مسیر بازسازی زیرساخت‌های انرژی خود با چالش‌های متعددی دست به گریبان است. سال‌ها جنگ داخلی، تحریم‌های بین‌المللی و کاهش سرمایه‌گذاری خارجی، ظرفیت تولید انرژی این کشور را به‌شدت تضعیف کرده است. در این میان، تأمین نفت از روسیه می‌تواند به عنوان یک راه‌حل موقت برای مرتفع ساختن نیازهای فوری عمل کند، اما دستیابی به پایداری بلندمدت، مستلزم سرمایه‌گذاری‌های کلان و اصلاحات ساختاری در بخش انرژی سوریه است.
شرکت گازپروم نفت و وزارت نفت سوریه تاکنون به درخواست‌ها برای ارائه توضیحات درباره این تحولات پاسخی نداده‌اند. این سکوت می‌تواند ناشی از حساسیت‌های سیاسی و اقتصادی مرتبط با معاملات نفتی در شرایط تحریم‌های بین‌المللی باشد. با این وجود، داده‌های حمل‌ونقل و اظهارات منابع صنعتی، گویای تداوم همکاری نزدیک مسکو و دمشق در حوزه انرژی است.
توفیق این استراتژی مسکو به عوامل متعددی، از جمله نتایج مذاکرات روسیه با دولت جدید سوریه، توانایی مسکو در مدیریت تحریم‌ها و ظرفیت پالایشگاه‌های سوریه برای فرآوری نفت خام وارداتی بستگی خواهد داشت.
سوریه در حال ورود به فصل نوینی از تاریخ خود است و گزینش شرکای اقتصادی و سیاسی آن در این مقطع، می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر آینده منطقه بر جای گذارد. در این میان، نفت به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی دیپلماسی انرژی، نقشی تعیین‌کننده در ترسیم مناسبات بین‌المللی دمشق ایفا خواهد کرد.

انتهای پیام