مخازن ذخیره نفت ایران که بخش حیاتی زنجیره تولید و صادرات نفت کشور هستند اکنون با مشکل جدی انباشت رسوبات نفتی مواجه‌اند. این رسوبات ظرفیت مخازن را کاهش می‌دهند، زیرساخت‌ها را فرسوده می‌کنند و خطر آلودگی محیط زیست را افزایش می‌دهند. پاکسازی دوره‌ای می‌تواند این زیرساخت‌ها را حفظ کند، اما موانع مدیریتی، فنی و سیاسی اجرای آن را دشوار کرده است.
چالش‌های مخازن ذخیره نفت
مخازن ذخیره نفت در پایانه‌های کلیدی ایران، مانند خارک، بندرعباس و ماهشهر، نقش اساسی در زنجیره تولید و صادرات نفت دارند. به گزارش ایرنا ظرفیت ذخیره‌سازی نفت خام در پایانه‌های جنوبی ایران حدود ۵۷ میلیون بشکه و تولید روزانه نفت ایران حدود ۳.۳ میلیون بشکه برآورد شده است.
انباشت رسوبات نفتی، شامل هیدروکربن‌های سنگین، آب و مواد معدنی تهدیدی جدی برای این مخازن ایجاد کرده است. به اذعان شرکت سیساکو این رسوبات می‌توانند تا حدود ۲۰ درصد ظرفیت مفید مخزن را کاهش دهند که معادل صدها هزار بشکه نفت غیرقابل دسترس در مخازن بزرگ است.
برای مثال در پایانه خارک رسوبات در برخی مخازن ظرفیت عملیاتی را کاهش داده و بر صادرات تأثیر گذاشته است. فعالیت باکتری‌های احیاکننده سولفات در محیط آبی کف مخازن، سولفید هیدروژن تولید می‌کند که فولاد را فرسوده کرده و عمر مخازن را کوتاه می‌کند.
این خوردگی خطر نشت نفت را افزایش می‌دهد که می‌تواند آب‌های زیرزمینی و خاک را آلوده کند و هزینه‌های پاکسازی سنگینی به دنبال داشته باشد. عواملی مانند محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، کمبود بودجه و نبود برنامه‌ریزی منسجم این مشکلات را تشدید کرده‌اند. کاهش ظرفیت، افت کیفیت نفت و آسیب به تجهیزات پایین‌دستی مانند پمپ‌ها و لوله‌ها، بهره‌وری را کاهش داده و هزینه‌های اضافی ایجاد می‌کند.
راهکارهای پاکسازی و موانع پیش رو
پاکسازی مخازن فرآیندی دقیق است که ظرفیت ذخیره‌سازی را احیا کرده و از فرسودگی بیشتر جلوگیری می‌کند. این فرآیند با استانداردهای جهانی API 650 برای طراحی مخازن و API 653 برای بازرسی، تعمیر و بازسازی آن‌ها هم‌راستاست. مراحل اصلی شامل تخلیه امن مخزن با تزریق گاز نیتروژن برای جلوگیری از انفجار، حذف رسوبات با پمپ‌های وکیوم و جداسازی لجن نفتی برای بازیافت است.
روش‌های پاکسازی متنوع‌اند؛ روش‌های مکانیکی مانند جت‌های پرفشار. روش‌های شیمیایی، با حلال‌ها یا بایوسورفکتانت‌ها، ایمن‌ترند اما دفع پسماند آن‌ها چالش‌ساز است. به گفته شرکت سیساکو در سال ۲۰۲۱، روش‌های بدون ورود انسانی، مانند سیستم‌های هیدرومکانیکی، تعادل بین سرعت و ایمنی ایجاد کرده و تا ۹۵ درصد نفت محبوس را بازیافت می‌کنند.
هزینه پاکسازی در مقایسه با ساخت مخزن جدید که صدها میلیون دلار هزینه دارد، بسیار کمتر است. به گزارش ایسنا در سال ۲۰۱۳، شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی دستگاه رباتیک هیدرودوزر را توسعه داده‌اند که با جت‌های پرفشار و پمپ‌های وکیوم، رسوبات را بدون دخالت انسانی حذف می‌کند. این فناوری همچنان در پروژه‌های رسوب‌زدایی ایران کاربرد دارد.
عدم رویکرد منسجم سیاستگذاران و نبود اراده کافی برای بهره‌گیری از روش‌های نوین پاکسازی، مهم‌ترین موانع اجرای این راهکارها هستند، به بیان دیگر نبود یک برنامه ملی جامع، حل پایدار این مسئله را به تأخیر انداخته است.
ایران می‌تواند با تقویت فناوری‌های بومی و تخصیص بودجه در برنامه هفتم توسعه گامی مشابه بردارد. ایجاد یک برنامه ملی پاکسازی نیازمند همکاری نهادهای دولتی، شرکت‌های نفتی و بخش خصوصی است تا موانع بودجه‌ای، فنی و زیست‌محیطی برطرف شوند.
ترکیب استانداردهای API با فناوری‌هایی مانند هیدرودوزر می‌تواند کارایی را افزایش دهد. مخازن ذخیره نفت ایران، به‌عنوان زیرساخت‌های حیاتی اقتصاد، نیازمند اقدام فوری هستند. پاکسازی دوره‌ای ظرفیت و کارایی مخازن را حفظ کرده و از زیان‌های اقتصادی و مخاطرات زیست‌محیطی جلوگیری می‌کند. در شرایطی که تهدیدات علیه تأسیسات نفتی افزایش یافته، آیا سیاستگذاران این حوزه می‌توانند با برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های بومی، پایداری صنعت نفت خود را تضمین کند؟
انتهای پیام
دیدگاه‌ها و نظرات خود را بنویسید
اخبار مرتبط
17 دقیقه قبل
حدود 3 ساعت قبل
حدود 3 ساعت قبل
حدود 22 ساعت قبل
حدود 22 ساعت قبل
ویدئو مرتبط
رسانه
رسانه
رسانه
رسانه
رسانه
