مقاومت آمریکا در برابر کاهش سقف قیمت نفت روسیه

محمدحسین لطف‌الهی، گزارشگر نفت خبر: در حاشیه نشست وزرای دارایی گروه هفت (G7) در بنف کانادا، اختلاف نظری دیپلماتیک میان ایالات متحده و اتحادیه اروپا بر سر درآمدهای نفتی روسیه به وجودآمد. اتحادیه اروپا، در راستای حمایت از اوکراین، به طور جدی خواستار کاهش سقف قیمت ۶۰ دلاری کنونی برای هر بشکه نفت خام روسیه به ۵۰ دلار است. کی‌یف حتی پیشنهاد سقف ۳۰ دلاری را مطرح کرده است. با این حال، ایالات متحده با رویکردی محتاطانه، معتقد است که فشارهای موجود در بازار به اندازه کافی مسکو را محدود کرده است و نیازی به تغییر فوری این سیاست نیست.
سقف قیمت، که در دسامبر ۲۰۲۲ به عنوان بخشی از واکنش اقتصادی غرب به تهاجم روسیه به اوکراین به اجرا درآمد، با دو هدف اصلی طراحی شد: محدود کردن درآمدهای نفتی کرملین و در عین حال، حفظ ثبات بازارهای جهانی انرژی. این سیاست از طریق منع شرکت‌های غربی از ارائه خدمات بیمه، تأمین مالی و حمل‌ونقل برای محموله‌های نفت روسیه که بالاتر از سقف قیمت فروخته می‌شوند، به دنبال تضعیف ماشین جنگی مسکو بود. اما پس از گذشت بیش از دو سال از اجرای آن، میزان اثربخشی این اقدام مورد بحث قرار گرفته و فشار اتحادیه اروپا برای تشدید آن، شکافی نادر را در جبهه متحد گروه هفت نمایان کرده است.
استدلال‌های واشنگتن و بروکسل
یک مقام اروپایی که نخواست نامش فاش شود، به رویترز گفت که مقامات خزانه‌داری آمریکا معتقدند نیازی به تغییر سقف قیمت نیست. با توجه به اینکه قیمت نفت برنت در حدود ۶۴ دلار در هر بشکه و نفت اورال روسیه با تخفیفی ۱۰ دلاری معامله می‌شود، استدلال واشنگتن این است که دینامیک بازار به طور طبیعی سود مسکو را کاهش داده است. یک مقام آمریکایی در این باره به کنایه گفته است: «خرس در حال لنگیدن است»، و اشاره کرده که تشدید سقف قیمت ممکن است بدون دستاورد قابل توجه، واکنشی غیرضروری از سوی روسیه را در پی داشته باشد.
در مقابل، اتحادیه اروپا مصمم به افزایش فشار است. بروکسل چندی قبل هفدهمین بسته تحریمی خود را معرفی کرد که «ناوگان سایه» روسیه، (شبکه‌ای از نفتکش‌های قدیمی که برای دور زدن محدودیت‌های غربی استفاده می‌شوند) و شرکت دولتی «سورگوت‌ نفت‎گاز» را هدف قرار داده است. والدیس دومبرووسکیس، معاون رئیس کمیسیون اروپا، به احتمال اعمال تحریم‌های بیشتر در حوزه انرژی اشاره کرد اما از ارائه جزئیات خودداری نمود. انگیزه اصلی اتحادیه اروپا این واقعیت است که روسیه با استفاده از ناوگان سایه و واسطه‌های غیرغربی، به‌ویژه در چین و هند، توانسته است حجم صادرات نفت خود را تا حد زیادی حفظ کند.

اوکراین نیز با اصرار بر تعیین سقف ۳۰ دلاری، استدلال می‌کند که تنها یک کاهش چشمگیر قیمت می‌تواند توانایی روسیه برای تأمین مالی ارتش را به طور جدی مختل کند. این پیشنهاد، هرچند جسورانه، حمایت چندانی در میان اعضای گروه هفت کسب نکرده است، زیرا نگرانی‌هایی از اختلال در عرضه جهانی نفت در شرایطی که بازارها تحت تأثیر تهدیدهای تعرفه‌ای و پیش‌بینی‌های ضعیف رشد اقتصادی قرار دارند، وجود دارد.
چالش‌های پیش رو و محاسبات استراتژیک
موضع ایالات متحده یک مخالفت قاطع نیست، بلکه یک مکث محتاطانه مبتنی بر محاسبات استراتژیک گسترده‌تر است. با توجه به بی‌ثباتی قیمت‌ها و شکنندگی پیش‌بینی‌های تقاضای جهانی، تشدید سقف قیمت ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد و با افزایش هزینه‌های انرژی، متحدان در «جنوب جهانی» را از غرب دور کند. با این حال، دولت آمریکا به چارچوب گروه هفت متعهد مانده و اعلام کرده که در صورت تغییر شرایط، آماده بازنگری در سقف قیمت خواهد بود.
اثربخشی سقف قیمت تاکنون ترکیبی از موفقیت و ناکامی بوده است. اگرچه این سیاست در ابتدا درآمدهای نفتی روسیه را کاهش داد، اما اقدامات متقابل مسکو، از جمله استفاده از ناوگان سایه و تجارت با خریداران غیرغربی، از تأثیر آن کاسته است. آژانس بین‌المللی انرژی تخمین می‌زند که درآمدهای صادراتی نفت روسیه در سال ۲۰۲۴ به ۱۸۰ میلیارد دلار رسیده است که هرچند کمتر از دوران پیش از جنگ، اما همچنان رقم قابل توجهی است.
در حال حاضر، سقف ۶۰ دلاری به عنوان یک توافق شکننده پابرجا مانده است. هرچند نشست بنف بدون پیشرفتی در این زمینه به پایان رسید، اما گفت‌وگوها ادامه خواهد داشت. با افزایش درخواست‌های اوکراین و تداوم فعالیت ناوگان سایه روسیه، بحث بر سر سقف قیمت بدون شک بار دیگر و با حساسیت بیشتری مطرح خواهد شد. چالش پیش روی واشنگتن و بروکسل، هماهنگ‌سازی استراتژی‌های خود پیش از آن است که مسکو بار دیگر راهی برای پیشی گرفتن از آن‌ها بیابد. گام بعدی گروه هفت در قبال نفت روسیه نیازمند توازنی ظریف میان تنبیه کرملین و پرهیز از آسیب رساندن به اقتصاد جهانی خواهد بود.