میادین غرب کارون در باتلاق توسعه نایافتگی

فرزین سوادکوهی، نفت خبر:

عدم دسترسی به قطعات حیاتی CTEP مانند کمپرسورهای فشار بالا، پمپ‌ها، توربین‌ها و سیستم‌های جداسازی بهانه ای شده تا از میدان یادآوران با وقفه شش‌ساله تا میدان آزادگان جنوبی که بخش عراقی اش پیشرفت کرده ، توسعه نفتی میادین غرب کارون را به شمایلی از رخوت وبی خیالی بدل شده ببینیم.عراق با قراردادهای IPC و حمایت شرکت‌های بزرگ غربی مانند شل و توتال، روزانه صدها هزار بشکه بیشتر از ما دارد برداشت می‌کند و ما در این وانفسای اقتصادی داریم بدلیل نبود پتانسیل در آمد، هرساله۴۰ میلیارد دلار درآمد ارزی را از دست می دهیم.

مشکل اینجاست در حالی که میادین نفتی غرب کارون با بیش از ۶۰ میلیارد بشکه ذخایر اثبات‌شده، می‌توانستند با تجهیزات تکنولوژیک جدید، سالانه تولید را به یک میلیون بشکه در روز برسانند، تحریم‌های فلج‌کننده دسترسی به این تجهیزات را مسدود کرده و هر ساله ۱۷ میلیارد دلاراز نابرابری برداشت با عراق ضرر به ما تحمیل می‌شود.

میادین نفتی غرب کارون‌‍‌‌‌‌‌‌¬¬،‌بزرگ‌ترین مجموعه ذخایر نفتی مشترک ایران را تشکیل می‌دهند. این حوزه شامل پنج میدان اصلی یادآوران، آزادگان شمالی و جنوبی، یاران و مجنون است که حدود ۸۶ درصد از ذخایر نفتی مشترک کشور (معادل ۶۶ میلیارد بشکه نفت درجا) را در بر می‌گیرد.

برآوردهای وزارت نفت نشان می‌دهد که با توسعه کامل، ظرفیت تولید روزانه از این میادین می‌تواند به یک میلیون بشکه برسد، که این رقم تنها ۳۵ درصد از پتانسیل واقعی آن‌هاست. در سال ۱۴۰۴، تولید فعلی از این میادین حدود ۵۵۰ هزار بشکه در روز است، در حالی که هدف‌گذاری دولت برای افزایش ۲۵۰ هزار بشکه‌ای تا پایان سال جاری، همچنان با چالش‌های جدی روبروست.

این تأخیرها نه تنها میلیاردها دلار درآمد از دست رفته به بار آورده، بلکه به رقبای منطقه‌ای مانند عراق اجازه داده تا سهم بیشتری از منابع مشترک را تصاحب کنند . عراق همین الان از میدان مشترک مجنون روزانه ۵۵۰ هزار بشکه برداشت می‌کند، در حالی که سهم ایران از کل غرب کارون کمتر از نیمی از این ارقام است.

میدان یادآوران، یکی دیگر از نمادهای این عقب‌ماندگی، با ذخایر ۱۷ میلیارد بشکه نفت، پتانسیل تولید ۱۸۰ هزار بشکه روزانه را دارد، اما توسعه آن از سال ۱۳۹۵ به دلیل خروج شریک چینی (ساینوپک) و تحریم‌ها، شش سال متوقف ماند. فاز نخست توسعه توسط چین در سال ۱۳۹۵ به تولید ۶۰ هزار بشکه روزانه رسید، اما فاز دوم با سرمایه‌گذاری ۳۵۰ میلیون دلاری برای حفاری ۲۴ چاه، تا سال ۱۴۰۴ تنها به پیشرفت جزئی دست یافته است.

اخیراً، در تابستان ۱۴۰۴، نخستین چاه توسعه‌ای با دکل ۹۲ فتح حفاری شد و در پاییز همین سال، دومین چاه تکمیل گردید، که انتظار می‌رود ظرفیت را به ۴۲ هزار بشکه روزانه افزایش دهد. با این حال، هدف نهایی فاز دوم یعنی ۱۶۵ هزار بشکه،همچنان دور از دسترس است، زیرا مشکلات تأمین کمپرسورهای فشار بالا و تجهیزات حساس، ناشی از تحریم‌ها، پروژه را کند کرده. همه شاهدیم که تفاهم‌نامه‌ای با عراق برای توسعه مشترک در بهار ۱۴۰۴ امضا شده، اما عدم دسترسی به فناوری‌های پیشرفته، این تلاش‌ها را ناکام گذاشته. کارشناسان برآورد می‌کنند که هر سال تأخیر در یادآوران، معادل از دست رفتن ۱.۵ میلیارد دلار درآمد است.

میدان آزادگان، غول دیگری از غرب کارون، با ذخایر ۲۵ میلیارد بشکه در بخش جنوبی، می‌تواند به تنهایی ۳۲۰ هزار بشکه روزانه تولید کند، اما پیشرفت آن به مراتب کندتر بوده. توسعه آزادگان جنوبی از سال ۱۳۸۶ با مشارکت ژاپن آغاز شد، اما تحریم‌ها و مشکلات قراردادی، پروژه را به تأخیر انداخت.

در سال ۱۴۰۴، با بهره‌برداری از چاه جدید، تعداد چاه‌های تولیدی به ۳۸ حلقه رسیده و تولید روزانه به ۶۶۲۰۰ بشکه افزایش یافته . با این وجود، بازدید مدیران شرکت ملی نفت در اوایل پاییز ۱۴۰۳ از واحد فرآورش مرکزی (CTEP) نشان داد که چالش‌های مالی و فنی همچنان پابرجاست.

عدم تأمین به‌موقع ۷ میلیارد دلار سرمایه مورد نیاز، فقدان ثبات مدیریتی و تأخیر در تأمین کالا، پروژه را از برنامه عقب انداخته. در آزادگان شمالی، وضعیت بدتر است؛ تولید فعلی کمتر از ۵۰ هزار بشکه است و کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون دو برابر کردن سرعت حفاری تا پایان ۱۴۰۵، رقابت با عراق، که از بخش غربی میدان روزانه ۲۰۰ هزار بشکه برداشت می‌کند غیرممکن خواهد بود. این نابرابری، که ریشه در سرعت بالای توسعه عراق با حمایت شرکت‌های غربی دارد، همانطور که گفته شد سالانه ۱۷ میلیارد دلار ضرر برای ایران به همراه دارد.

مشکلات توسعه غرب کارون یکی دوتا نیست و در حقیقت چندلایه است. تحریم‌های بین‌المللی، که دسترسی به تجهیزات پیشرفته مانند کمپرسورها و دکل‌های حفاری را مسدود کرده، اصلی‌ترین مانع است؛ برای مثال، تأخیر در تأمین قطعات CTEP در یادآوران و آزادگان، مستقیماً به این تحریم‌ها نسبت داده می‌شود.

کمبود سرمایه نیز برجسته است.دولت چهاردهم با صدور اوراق و تهاتر نفت، تلاش کرده ۱۰ میلیارد دلار برای توسعه تزریق کند، اما ناکافی بودن آن، پروژه‌ها را متوقف نگه داشته. علاوه بر این،در غرب کارون هنوز واقعا معلوم نیست کی پیمانکار است و کی بهره بردار؟ ضعف‌های داخلی مانند تغییر مکرر رویکردهای مدیریتی و عدم هماهنگی بین پیمانکاران به تأخیرها دامن زده. در مقایسه، عراق با قراردادها و حمایت شرکای خارجی، تولیدش را از ۴ میلیون به ۵.۵ میلیون بشکه روزانه رسانده، در حالی که ایران در غرب کارون تنها ۲۰ درصد پتانسیل را بهره‌برداری کرده.

با وجود این، نشانه‌های مثبتی وجود دارد. در سال ۱۴۰۴، اتصال خط ۳۰ اینچ نفت سبک غرب کارون به خطوط صادراتی، ظرفیت انتقال را افزایش داد و طرح جامع مخابراتی، مراکز فرآورش را به اینترنت متصل کرد. همچنین، حفاری ۶۷ چاه در آزادگان جنوبی طی سه سال گذشته، نویدبخش است. وزیر نفت تأکید کرده که همه طرح‌های غرب کارون در دولت چهاردهم قراردادبندی شده و با توان شرکت‌های ایرانی، تحول آفرین خواهد بود. اما بدون رفع تحریم‌ها، سرمایه‌گذاری بومی در فناوری (مانند دکل‌های ملی حفاری) و دیپلماسی انرژی با عراق، این میادین همچنان در سکون خواهند ماند.

در نهایت، غرب کارون نه تنها یک منبع اقتصادی، بلکه کلیدی برای امنیت انرژی ایران است. با پتانسیل ۴۰ میلیارد دلاری سالانه، از دست دادن آن به معنای هدررفت منابع متعلق به نسل‌ها و ازبیت رفتن فرصت‌هاست. زمان آن رسیده که با اولویت‌بندی مالی، بومی‌سازی فناوری و مذاکرات مشترک، این گنجینه را از باتلاق نجات پیدا کند وگرنه، رقبا سهم بیشتری خواهند برد و اقتصاد ایران، هزینه سنگینی پرداخت خواهد کرد.

انتهای پیام