اظهارات ایلان ماسک درباره صنعت نفت چه معنایی دارد؟

محمدحسین لطف‌الهی، گزارشگر نفت خبر:اظهارات ایلان ماسک درباره صنعت نفت چه معنایی دارد؟

ایلان ماسک، کارآفرین جنجالی، با انتشار پستی در شبکه اجتماعی ایکس، صنعت نفت را که ستون اصلی اقتصاد جهانی محسوب می‌شود، با عبارتی کوتاه به چالش کشید: «در مقایسه با خورشید، نفت کوچک است.» این جمله، بدون ارائۀ نمودار یا توضیحی، به مثابۀ حکمی قاطع دربارۀ پایان عصر سوخت‌های فسیلی بود. ماسک، که ثروتش بر پایۀ فناوری‌های برقی و جاه‌طلبی‌های بزرگ بنا شده است، پیام روشنی مخابره کرد: نفت شاید در گذشته قدرت‌بخش بوده باشد، اما آینده را خورشید رقم خواهد زد.

اویل پرایس در گزارشی نوشته است: این اظهارنظر به معنای بی‌اهمیت بودن سوخت‌های فسیلی نیست. ماسک در سال ۲۰۲۲ هشدار داده بود که جهان برای جلوگیری از فروپاشی تمدن، در کوتاه‌مدت به استخراج نفت و گاز نیاز دارد. او گفته بود: «واقع‌بینانه، ما در کوتاه‌مدت به نفت و گاز نیاز داریم، وگرنه تمدن فرومی‌پاشد.» ماسک در آن زمان از کشورها خواست تا تولید نفت و گاز را افزایش دهند و از بدنام کردن سوخت‌های فسیلی پرهیز کنند.

اظهارات اخیر او با سخنان قبلی‌اش تناقضی ندارد، اما دیدگاه بلندمدت وی را روشن‌تر می‌سازد: انرژی خورشیدی روزی برتری خواهد یافت و نفت، با وجود سلطۀ کنونی‌اش، در آیندۀ بلندمدت جایگاهی نخواهد داشت. این دیدگاه برای صنعتی که ۸۰ درصد از تقاضای انرژی جهان را تأمین می‌کند، ضربه‌ای سنگین محسوب می‌شود.

چالش‌های انرژی خورشیدی

منتقدان انرژی خورشیدی سال‌هاست به دو مانع اصلی اشاره می‌کنند: ذخیره‌سازی و مقیاس‌پذیری. ذخیرۀ انرژی خورشیدی برای استفاده در زمان‌هایی که خورشید نمی‌تابد، همچنان چالشی بزرگ به شمار می‌رود. همچنین، گسترش زیرساخت‌های خورشیدی برای تأمین نیازهای جهانی انرژی، نیازمند سرمایه‌گذاری عظیم و زمان است. با این حال، ماسک نه‌تنها از انرژی خورشیدی حمایت می‌کند، بلکه با ساخت کارخانه‌ها، باتری‌ها و سیستم‌های شبکه‌ای بزرگ‌مقیاس، در حال ایجاد زیرساخت‌های لازم برای تحقق این آینده است.

تأثیر بر صنعت نفت

صنعت نفت همچنان نقش حیاتی در اقتصاد جهانی دارد. در سال ۲۰۲۴، عراق به‌تنهایی با صادرات ۱.۲ میلیارد بشکه نفت، حدود ۹۵ میلیارد دلار درآمد کسب کرد که بیش از ۹۰ درصد بودجۀ این کشور را تشکیل می‌داد. اما اظهارات ماسک هشداری ضمنی برای این صنعت به شمار می‌رود: سلطۀ نفت پایان نیافته، اما شمارش معکوس آغاز شده است.

اظهارات ماسک، همراه با فشارهای اقتصادی مانند تعرفه‌های جدید دونالد ترامپ که هزینه‌های فولاد و آلومینیوم را افزایش داده، صنعت نفت آمریکا را در موقعیت دشواری قرار داده است. شرکت‌های نفت شیل بودجۀ سرمایه‌گذاری خود را کاهش داده و فعالیت دکل‌های حفاری را متوقف کرده‌اند، در حالی که پیش‌بینی می‌شود تولید نفت آمریکا در سال آینده ۱.۱ درصد کاهش یابد. با این حال، ماسک با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های خورشیدی و باتری‌ها، در حال ترسیم آینده‌ای است که در آن انرژی پاک غالب خواهد بود.

آیا پیش‌بینی ماسک دربارۀ برتری خورشید محقق خواهد شد یا این یک پیش‌بینی زودهنگام است؟ پاسخ به این پرسش به سرعتِ غلبه بر چالش‌های فنی و اقتصادی انرژی خورشیدی بستگی دارد. اما سابقۀ ماسک در به چالش کشیدن صنایع سنتی نشان می‌دهد که شرط‌بندی علیه او ریسک بالایی دارد. برای صنعت نفت، این پیام روشن است: زمان تغییر فرا رسیده است.