عملکرد مأیوس‌کننده جنوب‌ شرق آسیا در توسعه انرژی پاک

کشورهای منطقه جنوب شرق آسیا با وجود سهم ۵ درصدی از تقاضای انرژی جهانی، به دلیل ابهام‌های سیاستی، همچنین خروج آمریکا از برنامه مشارکت برای گذار عادلانه انرژی، عملکرد ناامیدکننده‌ای در کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی ثبت کرده‌اند.

به گزارش شانا به نقل از مدیریت امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت، جنوب‌شرق آسیا به‌سرعت در حال تبدیل‌ شدن به حلقه‌ای کلیدی در زنجیره تأمین جهانی است، چراکه تولیدکنندگان به‌دلیل تشدید جنگ تجاری با چین، خطوط تولید را از این کشور خارج می‌کنند، همچنین با افزایش تقاضا برای هوش مصنوعی، این منطقه به قطب جدیدی برای «مراکز داده» تبدیل شده است.

 با این حال و با وجود جذب میلیاردها دلار سرمایه از سوی صنایعی با مصرف بالای انرژی که نیاز فزاینده‌ای به برق پاک دارند، سرمایه‌گذاری در زمینه تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در کشورهای ناحیه جنوب‌شرق آسیا به‌شدت ناکافی به نظر می‌رسد.

طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، سهم جنوب‌شرق آسیا از هزینه جهانی انرژی پاک تنها ۲ درصد است، در حالی که این منطقه، ۵ درصد از تقاضای جهانی انرژی را دارد. در شرایط کنونی برای هر یک دلار سرمایه‌گذاری در سوخت‌های فسیلی در این منطقه، فقط ۸۰ سنت به انرژی پاک اختصاص می‌یابد که این نسبت در سطح جهانی تقریباً ۲ به یک به نفع انرژی پاک است.

تأمین ۷۵ درصد برق جنوب‌شرق آسیا از سوخت‌های فسیلی

هرچند اندونزی، ویتنام و دیگر کشورهای این منطقه، اهداف اقلیمی بلندپروازانه‌ای تعیین کرده‌اند و اغلب می‌خواهند تا سال ۲۰۵۰ به خالص انتشار صفر برسند، اما شکاف سرمایه‌گذاری همچنان بزرگ است. حدود ۷۵ درصد برق منطقه هنوز از سوخت‌های فسیلی تولید می‌شود و ساخت نیروگاه‌های زغال‌سنگ همچنان ادامه دارد.

طبق برآورد آژانس بین‌المللی انرژی، این منطقه باید تا سال ۲۰۳۰ سالانه ۱۹۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کند تا به اهداف اقلیمی خود برسد. بررسی‌ها نشان می‌دهد این رقم معادل ۵ برابر سطح فعلی سرمایه‌گذاری است.

خروج آمریکا از «برنامه مشارکت برای گذار عادلانه انرژی (JETP)» در ماه مارس زنگ خطری برای کشورهایی بود که می‌خواستند با استفاده از این برنامه، وضع خود را در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر ارتقا دهند. اندونزی، ویتنام و آفریقای جنوبی از دریافت‌کنندگان اصلی این برنامه بودند و آمریکا وعده ۴۵ میلیارد دلار تأمین مالی برای سه کشور را داده بود.

اگرچه برنامه مشارکت برای گذار عادلانه انرژی و سایر توافقات چندجانبه هنوز منابع مالی قابل‌قبولی هستند، تنها بخشی از نیاز سرمایه‌گذاری را تأمین می‌کنند. در عین حال کارشناسان بر این عقیده هستند که کشورهای جنوب‌شرق آسیا باید اصلاحات سیاسی گسترده‌ای انجام دهند تا محیط مناسبی برای سرمایه‌گذاری در زمینه انرژی تجدیدپذیر در این منطقه شکل گیرد.

گرنت هابر، مشاور مالی در مؤسسه اقتصاد انرژی و تحلیل مالی (IEEFA) می‌گوید: «بخش خصوصی منبع اصلی سرمایه خواهد بود، اما به تنهایی وارد نمی‌شود. آنها به حمایت سیاست‌های دولتی و چارچوب مالی نیاز دارند.» وی معتقد است بین اهداف اقلیمی کشورها و سیاست‌های فعلی که سرمایه‌گذاری در انرژی پاک را غیراقتصادی می‌کند، ناهماهنگی وجود دارد.

اندونزی همچنان نیروگاه زغال‌سنگ می‌سازد! 

اندونزی به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد منطقه جنوب شرق آسیا در نوامبر ۲۰۲۴ اعلام کرد هدف دستیابی به خالص انتشار صفر را به ۲۰۵۰ جلو انداخته و تا ۲۰۴۰ نیروگاه‌های زغال‌سنگ را حذف می‌کند. اما در عمل همچنان ساخت نیروگاه‌های زغال‌سنگ در این کشور ادامه دارد و با اعمال سقف قیمت برای فروش زغال‌سنگ به نیروگاه‌ها، به آنها یارانه می‌دهد و این سبب می‌شود زغال‌سنگ ارزان‌تر از انرژی‌های پاک باقی بماند.

به همین دلیل، اندونزی در پذیرش انرژی پاک عقب‌مانده است. طبق داده‌های دولتی، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر در سال ۲۰۲۳ تنها ۱.۵ میلیارد دلار بوده و در شش سال گذشته تقریباً در همین سطح باقی مانده است.

به گفته باهلیل لاهادالیا، وزیر انرژی و منابع معدنی اندونزی، اگر وام‌های ارزان‌تر از بازار از سوی نهادهای بین‌المللی فراهم شود، جاکارتا آمادگی دارد برخی نیروگاه‌های زغال‌سنگ را زودتر از موعد بازنشسته کند.

کشورهای درحال‌توسعه دیگر نیز خواستار تأمین مالی ترجیحی برای تسریع در گذار انرژی شده‌اند. در واقع این یکی از نقاط مناقشه اصلی در «برنامه گذار عادلانه انرژی» بوده است.

«برنامه مشارکت برای گذار عادلانه انرژی» به‌دلیل اتکای بیش از حد به وام‌های بازار و ارائه اندک کمک‌های بلاعوض یا وام‌های ترجیحی، مورد انتقاد دریافت‌کنندگان قرار گرفته و تاکنون فقط بخش کوچکی از منابع وعده‌داده‌شده پرداخت شده است.

از طرف دیگر، با وجود خروج آمریکا از این برنامه، دیگر شرکای بین‌المللی متعهد به ادامه آن شده‌اند. آلمان بلافاصله به‌عنوان رهبر «برنامه مشترک مشارکت برای گذار عادلانه انرژی» اندونزی (بزرگ‌ترین طرح با ۲۰ میلیارد دلار) وارد عمل شد. با این حال به نظر می‌رسد دولت‌های جنوب‌شرق آسیا برای شتاب‌ بخشیدن به توسعه انرژی پاک در این منطقه نیازمند آن هستند که ابهام‌های سیاستی را برطرف و از بخش خصوصی حمایت کنند.